SMART HAND MODEL© – SHM©
Założenia SHM© opierają się na zależności rozwoju funkcji ręki od jakości rozwoju ogólnego. Model postępowania skierowany jest do dzieci, które mają trudności w efektywnym realizowaniu funkcji związanych z małą motoryką. Przyczyny tych trudności mogą być różne: słaba kontrola posturalna, trudności w koordynacji bilateralnej, nieprawidłowości w przetwarzaniu sensorycznym, funkcjonowaniu narządu wzroku bądź sprawnym manipulowaniu. Przejawiają się one m.in.: niechęcią dziecka do prac plastycznych, trudnościami w samoobsłudze, nieprawidłowym chwytem narzędzia pisarskiego, wolniejszym tempem opanowania takich umiejętności jak cięcie nożyczkami czy wiązanie butów. Wnikliwa obserwacja i analiza trudności dziecka ma na celu określenie strategii i celów w terapii. Uwzględnia modyfikacje środowiska dziecka we współpracy z rodzicami. Celem ogólnym SHM© jest poprawa jakości życia w wyniku terapii.
OBSZARY POSTĘPOWANIA DIAGNOSTYCZNEGO SHM©
KROK 1:
Wywiad dotyczący problemów dziecka, rozwoju oraz przebiegu dotychczasowego leczenia i usprawniania.
KROK 2:
Analiza czynności ręki w trakcie czynności dnia codziennego (zabawa, nauka, samoobsługa, manipulacja) w zależności od zgłaszanych i zaobserwowanych trudności dziecka.
KROK 3:
Ocena poziomu funkcjonowania ruchowego w zakresie dużej i małej motoryki. Badanie obejmuje: ocenę sprawności motorycznej oraz siły i wytrzymałości mięśni posturalnych, badanie ruchomości stawów kończyn górnych, podstawowego napięcia posturalnego, koordynacji bilateralnej, lateralizacji oraz ruchomości gałek ocznych.
KROK 4:
Ocena percepcji czuciowej w zakresie przetwarzania czucia dotyku i propriorecepcji.
KROK 5:
Ocena percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo- ruchowej.
OBSZARY POSTĘPOWANIA TERAPEUTYCZNEGO SHM©
KROK 1: Określenie strategii działania
Wyznaczenie strategii terapii opiera się na analizie wyników badań, w odniesieniu do zgłoszonych przez rodziców oraz zaobserwowanych problemów dziecka w wykonywaniu czynności i zajęć związanych z małą motoryką.
Podstawową zasadą zastosowanej strategii terapii jest oparcie jej na zależnościach występujących w naturalnym rozwoju dziecka.
Etapowość realizacji celów :
- Stabilizacja posturalna, tym stabilizacja obręczy barkowej jako baza motoryczna do utrzymania postawy ciała w trakcie aktywności precyzyjnych.
- Różnicowanie dotykowe i proprioreceptywne jako baza do świadomego i kontrolowanego chwytu.
- Podstawowe funkcje wzrokowe jako baza do wykonywania ruchów pod kontrolą wzroku oraz rozwoju koordynacji wzrokowo- ruchowej.
- Koordynacja bilateralna z uwzględnieniem lateralizacji umożliwiająca wykonywanie czynności w sposób ekonomiczny, zapewniający optymalną jakość czynności.
- Umiejętności manipulacyjne i chwyt pisarski i z uwzględnieniem ruchomości nadgarstka i palców, koordynacji palców (dysocjacji) i rodzaju chwytu.
- Uzyskanie funkcji i jej doskonalenie do momentu automatyzacji.
W terapii poszczególne sfery powinny się w pewnym stopniu przenikać, tak jak to się dzieje w naturalnym rozwoju. Planując terapię mającą na celu np. poprawę stabilizacji posturalnej jednocześnie tak aranżujemy aktywności, aby angażować np. zmysły. Naszym celem jest poprawa funkcjonowania dziecka, a nie tylko usprawnienie jednej zaburzonej sfery. Nie ćwiczymy „funkcji przez funkcję”, a dążymy do niej w terapii, stopniowo realizując wyznaczone cele.
Działamy „krok po kroku” – stopniujemy stopień trudności proponowanych aktywności.
Dobieramy aktywności „w sam raz” – na miarę możliwości dziecka, dające mu satysfakcję z pokonywanych trudności. Budujemy relacje z dzieckiem oparte na wzajemnym szacunku. Pamiętamy, że każde dziecko jest indywidualnością, a często ręka jest tylko jednym z problemów, z którym boryka się dziecko i jego rodzina.
Zaangażowanie rodziców w realizację planu terapii ma wpływ na postępy czynione przez dziecko.
Znalezienie przyczyny nieprawidłowości (organiczne, funkcjonalne) rzutuje na efekty terapii, dlatego konsultacje innych specjalistów (np. okulista, fizjoterapeuta, psycholog, neurolog, psychiatra) są cennym źródłem wiadomości o dziecku i powinny być wzięte pod uwagę przy formułowaniu celów terapii i ich modyfikacji.
KROK 2: Wyznaczenie krótkoterminowych celów S.M.A.R.T zgodnie ze strategią działania.
Cele terapii SHM© określamy za pomocą S.M.A.R.T. Metoda ustalania celów S.M.A.R.T (ang. Specific, Measurable, Achievable, Realistic, Time-bound) wprowadza jasne zasady na temat elementów, na których należy się skoncentrować w czasie wyznaczania celów. Powinny być bardzo konkretne i szczegółowe.
Sformułowany cel powinien być:
- jednoznaczny,
- mierzalny,
- osiągalny,
- realny,
- określony w czasie.
Najpierw ustala się co, a w następnej kolejności jak planuje się osiągnąć
zamierzony cel.
KROK 3: Realizacja terapii wg SHM©
- Przygotowanie motoryczno-proprioreceptywne
- Rozwój umiejętności ręki – realizacja celów terapii
- Generalizacja umiejętności – integracja ćwiczonych umiejętności w funkcjonalną aktywność.
KROK 4: Modyfikacja środowiska dziecka/współpraca z rodzicami
Obejmuje analizę potrzeb dziecka w celu lepszego funkcjonowania i wprowadzenia koniecznych adaptacji w szkole/przedszkolu, domu dotyczących mebli i sprzętu pomocniczego uwzględniając możliwości środowiska.
KROK 5: Ocena osiągnięcia zakładanych celów
Zgodnie z wyznaczonym czasem należy dokonać oceny wyznaczonych celów terapii. W zależności od postępów dziecka należy modyfikować nasze działania w taki sposób, aby realizacja celów zawsze odpowiadała potrzebom dziecka.
Smart Hand Model - Terapia Ręki 